We leven in een tijd dat mensen vooral veel met zichzelf bezig lijken te zijn. De selfies vliegen je om de oren, opgeblazen ego’s, borsten en lippen komen voorbij. Een hoog kijk mij eens gehalte. De term narcisme wordt hier al snel mee geassocieerd. Ook als een relatie verbroken wordt, wordt de tegenpartij al gauw een narcist genoemd. Maar als je te maken hebt gehad met een (gediagnosticeerde) narcist, dan weet je dat dit veel verder gaat en een stuk ingewikkelder ligt. Ik heb het dan over de narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS). Geen land mee te bezeilen is mijn ervaring. En dat is niet zo gek, als je je bedenkt dat deze stoornis volgens de DSM-IV (handboek psychiatrie) onder dezelfde categorie valt als psychopathie oftewel een psychopaat. Valt het kwartje? Inmiddels zijn beide stoornissen in de vernieuwde versie DSM-V ondergebracht onder de noemer ‘antisociale persoonlijkheidsstoornis’, wat in mijn beleving wat softer klinkt, maar helaas de diagnose niet minder ernstig maakt.
Hoewel iedereen narcistische trekken heeft, is een narcistische persoonlijkheidsstoornis van een geheel ander kaliber.
In mijn werk heb ik regelmatig te maken met cliënten die herstellende zijn van narcistisch misbruik. Daarnaast is het alweer 5 jaar geleden dat ik zelf te maken heb gekregen met een ‘verborgen narcist’. Een verborgen narcist is veel lastiger te herkennen dan een open narcist. Hoewel er grote verschillen zijn is één van de overeenkomsten is, dat beide typen zich beter voelen dan de rest en van mening zijn dat zij het recht hebben op een speciale behandeling. Narcisme komt in alle lagen van de bevolking voor. De narcist waar ik mee te dealen heb, werkte voorheen bij de Nationale Recherche.
Door de jaren heen heb ik het hele arsenaal voorbij zien komen. Manipulatie, triangulatie, hoovering, smearcampaign (laster/smaad), leugens, stalking, manipulatie, gaslighting, projectie, misbruik. Allemaal typische kenmerken voor deze onbehandelbare narcistische persoonlijkheidsstoornis, oftewel narcistisch misbruik. Tot op heden leidt hij een dubbelleven waarin hij vrouwen lastig valt en misleidt en gebruikt en houdt hij mij (online) nog steeds in de gaten. Gelukkig ben ik van te voren gewaarschuwd, dus ik had zijn gedrag gauw door. Uiteraard heb ik hem geconfronteerd, wat eigenlijk zinloos is, want het ligt nooit aan hem. Sindsdien word ik afgeschilderd als de ‘scapegoat‘*, waarbij hij de rollen omdraait door het slachtoffer uit te hangen en mij te beschuldigen (‘victim blaming’/’scapecoating‘).
Inmiddels heb ik alles gelezen wat los en vast zit over narcisme. Van wetenschappelijke artikelen tot ervaringen van betrokkenen op diverse fora, van artikelen in glossy magazines tot blogs van coaches op dit gebied en helaas zijn de conclusies niet om naar huis te schrijven.
Bij een narcist gaat het om het voeden van zijn ego, macht, seks, geld en status. Liefde speelt geen rol, want deze emoties kent hij niet.
Een narcist heeft op z’n zachtst gezegd een onderontwikkeld geweten en empathisch vermogen. Zonder empathie kan je niet liefhebben. Door de jaren heen heeft hij wel geleerd hoe hij moet acteren alsof hij deze emoties bezit, helaas is dit nooit echt. Zielig? Nee, want hij weet heel goed wat hij doet. Het leed dat hij toebrengt is opzettelijk gedaan en hij beleeft er zelfs plezier aan! Het denigreren, domineren en pijn doen van andere mensen, geeft hem een gevoel van macht. Spiritueel gezien heeft een narcist een lege ziel, een slecht geweten. In wetenschappelijke termen blijken bepaalde onderdelen van de hersenen niet ontwikkeld te zijn, met name rondom de gewetensfunctie. Hierdoor is een narcist makkelijk in staat tot moord en ontpopt hij zich vaak als een ware ‘misogynist‘, met name als hij een vrouw niet kan domineren, aan zich kan binden of als deze hem ontmaskert.
Het is slechts een kwestie van tijd, voordat de volledige waarheid boven tafel komt.
Een narcist kan in de kern niet veranderen. Wel kan hij aanleren om zijn ware aard beter te verbergen. Het dubbelleven dat hij leidt is het topje van de ijsberg. Zolang je doet wat hij zegt is er voorlopig niet zoveel aan de hand. Ik zeg voorlopig, want hij heeft altijd een dubbele agenda, last van stemmingswisselingen, is nooit tevreden, raakt gauw verveeld en geïrriteerd met alle gevolgen van dien (denigreren, manipuleren, vreemdgaan, liegen, pesten, projecteren etc.) Als je hem dan confronteert of tegen hem in gaat, kan hij erg agressief worden. Zijn wil is wet. Daarna gaat hij weer poeslief doen, omdat hij je aandacht nodig heeft. Dit alles heet ook wel de ‘idealize-devalue-discard’ cyclus (en repeat!).
Een narcist kan absoluut niet alleen zijn. Hij heeft altijd narcistische voeding (‘narcissistic supply‘) nodig. Met liefde heeft dit niets te maken. Hij ziet je als een gebruiksvoorwerp, isoleert je, totdat zijn masker volledig af valt. Dit proces kan maanden, soms zelfs jaren duren. Hij gaat stelselmatig vreemd en/of je wordt volledig vervangen door een nieuwe prooi oftewel een ‘trophy wife’. Niemand kan zijn leegte opvullen. Het is nooit genoeg en uiteraard ligt het nooit aan hem. Als je zijn gedrag uiteindelijk zat bent, ben je inmiddels vaak al zo afhankelijk mogelijk gemaakt (huwelijk, financieel, koophuis, zwangerschap, etc.) waardoor het zeer lastig is om dan los te komen. Hij is op zijn ego getrapt als je er vandoor gaat en/of hem ontmaskert (‘narcissistic injury’) en kan dan wraakzuchtig worden. Een narcist laat je nooit helemaal los. In zijn beleving ben je zijn levenslange bezit en hoor je tot zijn ‘narcissistic harem‘*, waarbij alles blijft draaien om aandacht, macht en controle.
Hoewel iedere narcist denkt dat hij erg speciaal is, zijn de patronen altijd hetzelfde.
Ik krijg regelmatig de vraag of narcisme behandelbaar is. Laten we voorop stellen, dat de meeste narcisten nooit aan zullen komen bij een psycholoog of psychiater om echt aan zichzelf te werken. Een diagnose is op voorhand dus vaak lastig te stellen. Het ligt immers nooit aan hem en het laatste wat hij wilt is verantwoording nemen voor zijn eigen gedrag. Tenzij iemand een dusdanige lijdensdruk ervaart dat hij niet anders kan, omdat hij bijvoorbeeld op het punt staat om alles te verliezen, kan hij in beweging komen. Dan nog is het de vraag of hij dit doet omdat hij het zelf echt wilt of om zijn omgeving te overtuigen van zijn goede bedoelingen (manipulatie). Men kan voor behandeling terecht bij bijvoorbeeld de Viersprong. Herken je jezelf in dit gedrag en ben je zelf een narcist? Veel sterkte en succes ermee, je zult het nodig hebben.
Ik heb vroegtijdig eieren voor mijn geld gekozen. Aangezien ik van te voren gewaarschuwd ben, ben ik er tijdig uitgestapt en daar ben ik eeuwig dankbaar voor. Zijn verstoorde narcistische wereldbeeld is gelukkig niet mijn wereld. Desondanks was het een lange weg. Een strijd tussen goed en kwaad, duister en licht, liefde en haat, leugens en waarheid.
De enige manier om met een narcist om te gaan is door al het contact te verbreken (no contact!), hem volledig te negeren en daar waar mogelijk te blokkeren. Als je kinderen hebt, ligt dat vaak een stuk ingewikkelder. Een goede oplossing is dan ‘low contact‘, minimaal contact en bij voorkeur zoveel mogelijk per email communiceren, zodat je alles zwart op wit hebt staan. Het beste is daarnaast om zo oninteressant mogelijk te blijven voor de narcist, middels de ‘grey-rock’ methode.
De grootste les die ik hieruit heb gehaald is voor mijzelf te kiezen en van mijzelf te houden. Ik zal nooit samen kunnen zijn met iemand die zo’n dubbelleven leidt. Daarbij heb ik geleerd ten alle tijde te vertrouwen op mijzelf en mijn onderbuikgevoel, grenzen aan te geven en goed voor mezelf te zorgen. Ik richt mij daarbij op alles wat de narcist niet is: waarheid, liefde, stabiliteit, plezier, hoop, geluk…
Op het internet zijn er veel artikelen te vinden over narcisme, met name als je op de Engelse termen zoekt. Uiteraard kan je mij een berichtje sturen, mocht je vragen hebben over narcisme en/of ondersteuning willen bij het verwerken van narcistisch misbruik en/of om meer inzicht te verkrijgen.
Onderstaand een aantal links, die je wellicht op weg helpen. Wees je in ieder geval bewust van de ‘red-flags‘. Dit soort types kunnen je beste vriend, partner of collega zijn!
https://ladywithatruck.com/30-red-flags-you-might-be-dating-a-narcissist-2/
Via YouTube kan je bijvoorbeeld Narc Survivor, ASSC Direct en/of Melanie Tonia Evans volgen.
(In deze blog wordt er gesproken over narcisten in de hij-vorm. Uiteraard kunnen dit net zo goed vrouwen zijn!)
